Skip to main content

Leiden University archives, Board of Governors, 1574-1815

 Fonds
Identifier: ubl002

Scope and Contents

Het eerste deel van het archief van curatoren van de Universiteit Leiden beslaat de periode van de stichting van de universiteit in 1575 tot de vestiging van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815.

Dates

  • Creation: 1529-1815
  • Creation: Bulk 1574-1815

Creator

Conditions Governing Use

Regels die van toepassing zijn bij het raadplegen van dit materiaal kunnen worden gevonden op de website van de Universiteitsbibliotheek Leiden.

Biographical / Historical

Het bestuur van de Universiteit Leiden was bij de stichting in 1575 opgedragen aan een college waarin drie curatoren en vier burgemeesters van de stad Leiden zitting hadden. Pas bij de Bataafse omwenteling in 1795 kwam hierin verandering, toen een nieuw college van curatoren werd ingesteld bestaande uit vijf leden, waarvan drie benoemd door het gewest Holland en de overige twee door de stad Leiden. Dit college bleef voortbestaan tot zijn opheffing tijdens de Franse overheersing in 1811, waarna de Universiteit Leiden onderdeel ging uitmaken van de Keizerlijke Universiteit. Na de vestiging van het Koninkrijk der Nederlanden werd in 1815 wederom een college van curatoren ingesteld, zij het in sterk gewijzigde vorm: ingevolge het nieuw Academisch Statuut kon het niet meer zelfstandig hoogleraren benoemen en over de financiële middelen beschikken. Dit college bestond uit vijf leden, onder wie de voorzitter van het Leidse stadsbestuur, die ambtshalve deel uitmaakte van het college. Ofschoon de bepaling betreffende het lidmaatschap van de burgemeester door het Academisch Statuut van 1876 kwam te vervallen, is in de praktijk de samenstelling van het college van curatoren na 1815 onveranderd gebleven.

Enkele jaren werden de samenkomsten van curatoren (en burgemeesters) belegd in het Academiegebouw aan het Rapenburg. Maar al snel verhuisde het college naar het Raadhuis in de Breestraat, waar het gedurende meer dan twee eeuwen vergaderde (1592-1811). Blijkens de staat van bezittingen, meubels, collecties, enz. van de Universiteit opgemaakt d.d. 8.12.1812, berustte het archief na de opheffing van het college van curatoren in een kast op de gewezen kamer van curatoren (vgl. inv.nr. 663). In 1815 werd het archief – het college volgend – naar het Hof van Zessen (thans Rijksmuseum van Oudheden) overgebracht, een jaar later naar een huis dat van de familie Van Leeuwen werd gehuurd, om tenslotte in 1829 in het inmiddels verbouwde Academiegebouw te belanden. Hier werd het bewaard totdat curatoren in 1920 besloten om het zogenaamde oud archief (lopend tot 1811) in de Universiteitsbibliotheek te deponeren (aanvankelijk onder signatuur BPL 2178).

Het functioneren van curatoren in de besproken periode wordt behandeld door Otterspeer (2000-2005) en Sluijter (2004).

Extent

780 nummers (36 meter)

Language of Materials

Dutch; Flemish

Latin

French

Abstract in Dutch

Het eerste deel van het archief van curatoren van de Universiteit Leiden beslaat de periode van de stichting van de universiteit in 1575 tot de vestiging van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815.

Abstract in English

The first part of the curators archive of Leiden University covers the period in between the foundation of the University in 1575 and the establishment of Kingdom of the Netherlands in 1815.

Physical Location

Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere Collecties

Other Finding Aids

Het archief is voor het eerst beschreven door Molhuysen (1909); de inmiddels verouderde inventarisnummers zijn gebruikt in diens bronnenpublicatie (Molhuysen 1913-1924), hier van belang vanwege de uitgave van de resoluties van curatoren en diverse bijlagen. De belangrijkste toegang is thans Hardenberg (1935).

Accruals

Toekomstige aanvullingen worden niet verwacht

Bibliography

  • Hardenberg, H., Het archief van Curatoren der Leidsche Universiteit. Eerste gedeelte, 1574-1815. Zaltbommel 1935.
  • Molhuysen, P.C., Inventaris van de archieven der Rijksuniversiteit te Leiden. Leiden 1909.
  • Molhuysen, P.C., Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit. 7 dln. ’s-Gravenhage 1913-1924. – [dl. 1: 1574-7 febr. 1610 (’s-Gravenhage 1913), dl. 2: 8 febr. 1610-7 febr. 1647 (’s-Gravenhage 1916); dl. 3: 8 febr. 1647-18 febr. 1682 (’s-Gravenhage 1918); dl. 4: 18 febr. 1682-8 febr. 1725 ('s-Gravenhage 1920); dl. 5: 8 febr. 1725-8 febr. 1765 (’s-Gravenhage 1921); dl. 6: 10 febr. 1765-21 febr. 1795 (’s-Gravenhage 1923); dl. 7: 23 febr. 1795-30 dec. 1811 (’s-Gravenhage 1924)]
  • Otterspeer, W., Groepsportret met Dame.3 dln. Amsterdam 2000-2005. - [dl. 1: Het bolwerk van de vrijheid. De Leidse universiteit, 1575-1672 (Amsterdam 2000); dl. 2: De vesting van de macht. De Leidse universiteit, 1673-1775 (Amsterdam 2002); dl. 3: De werken van de wetenschap. De Leidse universiteit, 1776-1876 (Amsterdam 2005)].
  • Sluijter, R., 'Tot ciraet, vermeerderinge ende heerlyckmaeckinge der universiteyt'. Bestuur, instellingen, personeel en financiën van de Leidse universiteit, 1575-1812. [Proefschrift Leiden]. Hilversum 2004.

General

De archiefbescheiden kunnen worden aangevraagd op de Leeszaal Bijzondere Collecties via de collectieaanduiding AC1, gevolgd door het archiefnummer dat in deze inventaris vermeld staat.

Processing Information

Aan de ordening van het archief van curatoren schijnt in de eerste eeuwen geen bijzondere aandacht te zijn besteed. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw raakte men doordrongen van de noodzakelijkheid van een doelmatige ordening. Niettemin duurde het nog tot 1908 voordat P.C. Molhuysen – op verzoek van curatoren maar ook ter voorbereiding van de uitgave van zijn Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit (1913-1924) – zich zette aan de bewerking van het archief van curatoren tot 1811 en van het senaatsarchief. Een jaar later reeds publiceerde hij een beknopte inventaris van deze archiefbestanddelen (Molhuysen 1909).

In 1928 werd het recentere archief van curatoren naar de Universiteitsbibliotheek overgebracht. Een definitieve ordening van het curatorenarchief over de jaren 1815-1877 werd in 1934 voltooid door E.J. van de Pol, werkzaam bij het Algemeen Rijksarchief, alwaar het archief tijdelijk in bewaring was gedeponeerd (Van de Pol 1934). De ordening van dit archief bracht een vrij groot aantal afgedwaalde stukken uit het archief van vóór 1815 aan het licht, die niet beschreven waren door Molhuysen. Bovendien verkeerde het archief over de tussenliggende periode 1812-1815 (gedurende welke het bestuur van de Universiteit aan de Rector was toevertrouwd) in ongeordende staat. Daarom werd H. Hardenberg belast met de herordening van het curatorenarchief over de jaren 1574-1815. Dit resulteerde in een inventaris die aansluit op het werk van Van de Pol (Hardenberg 1935).

Op de Universiteitsbibliotheek bleken nog verschillende stukken aanwezig te zijn die thuishoorden in het archief van curatoren (onder meer BPL 958, BPL 960-966, BPL 1209, BPL 1808, BPL 1937). Al deze stukken zijn in 1935 ingevoegd in het archief van curatoren, evenals diverse afgedwaalde stukken die door de Universiteitsbibliotheek Amsterdam en het Gemeentearchief Leiden werden afgestaan.

In 2001 is van de gedrukte inventaris van Hardenberg (1935) een elektronische versie vervaardigd die aan deze collectiebeschrijving is toegevoegd. De typografie en de paginering van de gedrukte inventaris zijn losgelaten, de spelling is echter behouden. De voetnoten in de inleiding zijn omgezet naar eindnoten. Per inventarisnummer zijn voorlooptitels ingevoegd (Inhoud, Datering, Vorm etc.). Ten gerieve van de gebruiker zijn diverse reeksen en series opgesplitst per inventarisnummer:

18-36, 38-83, 86-99, 108-109, 135-137, 144-145, 172-181, 192-196, 197-201, 202-212, 213-221, 222-223, 233-243, 244-252, 253-257, 265-266, 267-282, 283-286, 287-320, 321-329, 330-340, 341-365, 366-382, 384-397, 399-419, 420-434, 435-485, 502-507, 508-513, 514-515, 516-517, 518-525, 526-530, 531-544, 545-559, 561-563, 564-565, 566-571, 572-592, 593-602, 603-605, 606-607, 645-646, 656-657, 662-665, 667-671, 673-674, 680-681, 682-693, 696-699, 701-702, 713-717, 741-742.

Deze gegevens zijn steeds stilzwijgend te bestemder plaatse ingevoegd (na de voorlooptitel Specificatie inhoud). Na 1935 hebben de opeenvolgende conservatoren Westerse handschriften, verantwoordelijk voor het beheer van de statische archieven berustend in de Universiteitsbibliotheek, af en toe archivalia toegevoegd. Deze bis-nummers zijn tussengevoegd.

Subject

Title
Collection guide of the Leiden University archives, Board of Governors, 1574-1815 (1529-1815)
Subtitle
Archieven van de Universiteit Leiden - Curatoren, 1574-1815
Author
Mr. H. Hardenberg, 1935 ; Dr. André Bouwman, 2006
Date
2005
Language of description
Dutch; Flemish
Script of description
Code for undetermined script
Language of description note
Beschrijving is in het Nederlands

Repository Details

Part of the Leiden University Libraries Archives & Collections Repository

Contact:
Witte Singel 27
Leiden 2311 BG Netherlands
+31 71 527 2857