Het bestuur van de Universiteit Leiden was bij de stichting in 1575 opgedragen aan een college waarin drie curatoren en vier burgemeesters van de stad Leiden zitting hadden. Pas bij de Bataafse omwenteling in 1795 kwam hierin verandering, toen een nieuw college van curatoren werd ingesteld bestaande uit vijf leden, waarvan drie benoemd door het gewest Holland en de overige twee door de stad Leiden. Dit college bleef voortbestaan tot zijn opheffing tijdens de Franse overheersing in 1811, waarna de Universiteit Leiden onderdeel ging uitmaken van de Keizerlijke Universiteit.

Na de vestiging van het Koninkrijk der Nederlanden werd in 1815 wederom een college van curatoren ingesteld, zij het in sterk gewijzigde vorm. Krachtens de nieuwe bestuurlijke opzet van de universiteit (het zogenaamde organiek besluit van 2 augustus 1815) was de universiteit namelijk niet langer een rechtspersoon met grote bestuurlijke en financiële onafhankelijkheid maar een rijksinstelling. Betalingen werden nu door of namens het departement verricht op basis van een door de koning goedgekeurde begroting; de benoeming van hoogleraren geschiedde door de koning, op voordracht van curatoren. Dit college bestond uit vijf leden, waarvan vier curatoren voor het leven benoemd werden; de vijfde plaats werd ambtshalve bekleed door de voorzitter van het Leidse stadsbestuur De roep om de universiteit aan te passen aan de snel veranderende behoeften van de samenleving leidde in 1876 tot een nieuwe wet op het hoger onderwijs. Ofschoon de bepaling betreffende het lidmaatschap van de burgemeester door het Academisch Statuut van 1876 kwam te vervallen, is in de praktijk de samenstelling van het college van curatoren na 1815 onveranderd gebleven.

Het functioneren van curatoren in de besproken periode wordt behandeld in Otterspeer (1992) en Otterspeer (2005).