Scope and Contents
Archieven van a) de curatoren van de Bibliotheca Thysiana in Leiden (opgericht in 1657), 17de-20ste eeuw, en van b) leden van de familie Thijs en aanverwante families als l’Empereur en De Baccher, bestaande uit a) stukken betreffende de oprichting, het beheer van de collecties, de financiën en het bibliotheekgebouw, de rechtsgedingen over financiën, en de aanstelling van curatoren en de custos; b) de zeer uitgebreide familie- en handelscorrespondentie; stukken betreffende het beheer van eigen goederen en de voogdij over en het beheer van nalatenschappen van familieleden; koopmansboeken en andere stukken betreffende de internationale handel in onder meer juwelen; wetenschappelijke aantekeningen en verhandelingen betreffende oudheidkundige, taalkundige en theologische onderwerpen, met name van Constantijn l’Empereur (1591-1648).
Dates
- Creation: ca. 1580-1970
Language of Materials
Nederlands, Frans, Latijn, en in mindere mate Duits, Italiaans, Hebreeuws en Turks
Conditions Governing Access
Het archief is tot 2024 niet beschikbaar in verband met conservering en digitalisering.
ATH 1444 is niet raadpleegbaar zonder toestemmming van de conservator.
Conditions Governing Use
Regels die van toepassing zijn bij het raadplegen van dit materiaal kunnen worden gevonden op de website van de Universiteitsbibliotheek Leiden.
Biographical / Historical
De Bibliotheca Thysiana in Leiden werd in 1657 gesticht krachtens testamentaire beschikking van Johannes Thysius (1622-1653), telg uit een rijk koopliedengeslacht en geparenteerd aan andere calvinistische koopmansgeslachten uit de Zuidelijke Nederlanden die rond 1585 uitweken naar Duitsland en later ook naar de Republiek. Hun handelsactiviteiten betekenden een enorme stimulans voor de groei van de Amsterdamse stapelmarkt. Zijn vader Anthoni overleed toen Johannes 12 jaar oud was. Hij werd daarna opgevoed door Constantijn l’Empereur, hoogleraar oosterse talen in Leiden, en diens vrouw Catharina Thijs, een zuster van Anthoni. Tijdens zijn rechtenstudie, die hij in 1652 met een promotie afsloot, begon hij met het verzamelen van een omvangrijke boekencollectie over een groot aantal vakgebieden die uiteindelijk 1600 titels en duizenden pamfletten zou omvatten en een globale weergave vormde van de staat van de menselijke kennis rond 1650. De executeur van zijn nalatenschap liet een bibliotheekgebouw optrekken op de hoek van het Rapenburg en de Groenhazengracht naar een ontwerp van de Leidse stadsbouwmeester Arent van ’s-Gravesande en werd de eerste curator van de in 1657 voor het publiek opengestelde bibliotheek. Een custos zorgde voor het dagelijks beheer. Aanvankelijk werden de curatoren via coöptatie uit de nazaten van Johannes Thysius benoemd. Na de dood van curator Willem van Haren in 1768 bleek dat die een grote schuld naliet, waarin ook de bibliotheek was betrokken. Een langdurig proces was nodig om een deel van het geld terug te vorderen. Rector en Senaat van de Leidse Universiteit namen toen hun verantwoordelijkheid en stelden enkele malen een nieuwe curator aan. Later volgden enkele andere processen, aangespannen door erfgenamen die zich benadeeld voelden en de rechtbank aan hun zijde vonden. Pas in 1849 werd de jaarlijkse afdracht aan de erven afgekocht. Het kapitaal van de bibliotheek was toen inmiddels zeer geslonken. Toch bleef de bibliotheek open voor het publiek. In 2001 vond een grondige restauratie van het monumentale gebouw in Hollandse classicistische stijl plaats, nadat de eigendom was overgedragen aan de Vereniging Hendrick de Keijser. Hierbij werd het gebouw in de oorspronkelijke staat teruggebracht. Na de verbouwing keerden de boeken terug. Ze kunnen alleen worden geraadpleegd in de UB Leiden en via de catalogus van de UB. De omvangrijke verzameling pamfletten en de archieven waren al eerder naar de UB overgebracht. Deze archieven waren afkomstig van curatoren, en van leden van de familie Thijs en van leden van aanverwante families, zoals l’Empereur en De Baccher. Deze laatste bevatten een omvangrijke familie- en handelscorrespondentie en een groot aantal koopmansboeken en andere bescheiden over het handelsnetwerk van deze Zuid-Nederlandse calvinistische families. Enkele familieleden hadden een grote wetenschappelijke belangstelling en sommigen daarvan waren hoogleraar, onder meer in Leiden. Dat geldt bijvoorbeeld voor Constantijn l’Empereur (1591-1648), die een aantal wetenschappelijke aantekeningen en verhandelingen naliet.
Extent
15 meter (ca. 1500 inv.nrs.)
Abstract in Dutch
Archieven van a) de curatoren van de Bibliotheca Thysiana in Leiden (opgericht in 1657 krachtens testamentaire beschikking door Johannes Thysius), 17de-20ste eeuw, en van b) leden van de familie Thijs en aanverwante families als l’Empereur en De Baccher, afkomstig uit de Zuidelijke Nederlanden en in de jaren 1580 als calvinistische vluchtelingen naar het noorden getrokken, ca. 1580-1650.
Abstract in English
Papers of a) the governors of the Bibliotheca Thysiana in Leiden (founded in 1657 in pursuance of the last will of Johannes Thysius), 17th-20th century, and of b) members of the Thijs family and related families like l’Empereur and De Baccher, originating from the Spanish Southern Netherlands and migrated to the north as protestant refugees in the eighties of the 16th century, about 1580-1650.
Physical Location
Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere Collecties
Other Finding Aids
Klik hier voor meer achtergrondinformatie.
Immediate Source of Acquisition
Door curatoren in beheer gegeven aan de UB Leiden. In 2013 werd een overeenkomst inzake de bewaring gesloten.
Accruals
Periodiek worden aanvullingen op het archief van curatoren overgedragen.
Bibliography
- Anrooij, W. van en P. Hoftijzer (eds.), Vijftien strekkende meter. Nieuwe onderzoeksmogelijkheden in het archief van de Bibliotheca Thysiana. Hilversum 2017.
- Hoftijzer, P.G., Tot publijcke dienst der studie. Leiden 2008.
- Mourits, E.V.M., Een kamer gevuld met de mooiste boeken. De bibliotheek van Johannes Thysius (1622-1653). [s.l.] 2016. PhD Universiteit Leiden.
- Zie voor meer literatuur de inleiding in de inventaris.
General
De archiefstukken kunnen worden aangevraagd via de online catalogus (Tab Special Collections). Ze komen ter inzage op de Leeszaal Bijzondere Collecties.
Processing Information
In 1948 stelde R. van Roijen, gemeentearchivaris van Leiden een eerste toegang op het archief samen (Van Roijen 1948). De herinventarisatie is eind jaren 1990 op de UB begonnen door H. de Jonge onder begeleiding van conservator P.F.J. Obbema en na jaren van stilstand hervat in 2009 en afgerond in 2013.
Subject
- Thysius, Johannes, 1622-1653 (Person)
- Thijs, Anthoni, 1595-1634 (Person)
- L'Empereur, Constantijn, 1591-1648 (Person)
- Baccher, Andreas de, 1546-1616 (Person)
- Bibliotheca Thysiana (Organization)
- Title
- Collection guide of the archive of the Bibliotheca Thysiana and Thysius family archive (ca. 1580-1970)
- Subtitle
- Archief van de Bibliotheca Thysiana en van de familie Thysius
- Author
- Arend Pietersma, 2013
- Date
- 2014
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Code for undetermined script
- Language of description note
- Beschrijving is in het Nederlands.
Revision Statements
- 18 July 2023: latest update
Repository Details
Part of the Leiden University Libraries Archives & Collections Repository
Witte Singel 27
Leiden 2311 BG Netherlands
+31 71 527 2857
specialcollections@library.leidenuniv.nl