Scope and Contents
Deze collectie bevat charters betreffende de volgende Amsterdamse kloosters: - 1. Begijnhof. – 2 Clarissen. – 3. Kartuizers van St. Andries Ter zaliger haven. – 4. Minderbroeders-Observanten. – 5. St. Agnieten (Agnes). – 6. St. Catharina. – 7.St. Lucien. – (Lucia). – 8. St. Margriet (Margaretha). – 9. St. Maria Magdalena (op het Spui). – 10. St. Paulus. – 11. Overige instellingen. – 12. Particulieren.
De meeste charters hebben betrekking op het transport van onroerend goed en renten, vaak in geval van intrede in een klooster en in één geval betreffende een geschil hierover (inv.nrs. LTK 821.42-44). Andere hebben betrekking op de verlening van privileges aan kloosters (inv.nrs. LTK 821.4-6, .30-31, .36, .38, .40-41, .45), geschillen tussen kloosters (inv.nrs. LTK 821.33-35), geschillen over de oprichting van kloosters (inv.nrs. LTK 821.2, .9) en de disciplinering van de Derde Orde van St. Franciscus (inv.nrs. LTK 821.46, .48).
Deze collectie is onderdeel van de Bibliotheek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde (sinds 1876 als langdurig bruikleen ondergebracht in de Universiteitsbibliotheek Leiden).
Dates
- Creation: 1371 - 1704
Language of Materials
Middelnederlands en Latijn
Conditions Governing Use
Regels die van toepassing zijn bij het raadplegen van dit materiaal kunnen worden gevonden op de website van de Universiteitsbibliotheek Leiden.
Biographical / Historical
Rond 1385 werd in ieder geval één semi-religieuze vrouwengemeenschap gesticht in Grimmenes. In 1389 werd deze geordend tot een zusterhuis van het Gemene Leven, dat in 1393 onder de naam Sint-Mariënvelde ten Nieuwenlichte werd omgevormd tot een klooster van de Orde van de Reguliere Kanunnikessen van St. Augustinus, later bekend als het Oude Nonnenklooster. Een mannenklooster van die orde volgde in 1395 onder de naam St. Jan de Evangelist ter Nieuwer Amstel, in de volksmond het Regulierenklooster. Het oudste mannenklooster was het een jaar eerder, in 1394, gestichte Kartuizerklooster.
Na 1400 ontwikkelde het Oude Nonnenklooster zich tot een klooster voor dochters uit gegoede Amsterdamse families die bij hun intrede een schenking (dos) meekregen. Dat vormde de financiële basis van het klooster.
Tussen 1393 en 1425 kwamen twaalf nieuwe zusterhuizen en een broederhuis tot stand. Ze ontwikkelden zich tot conventen van de Derde Orde van St. Franciscus (tertiarissen). Ze kregen echter ook de steun van de beide regulierenkloosters, onder meer doordat die grond ter beschikking stelden. Na 1395 kwamen de kloosters voort uit reeds bestaande vrouwengemeenschappen of zusterhuizen. Bij de verdere ordening sloten zij zich alle aan bij de Derde Orde van St. Franciscus.
In het tweede kwart van de vijftiende eeuw kwam er een einde aan de lange reeks van nieuwe tertiarissenconventen. Daarna vestigden zich in Amsterdam nog de Alexianen of Cellebroeders (1440, vooral voor de zorg aan pestlijders), de Cellezusters (1475) en het klooster van St. Maria Magdalena in Bethanië, oftewel het Bethaniënklooster (ca 1472; oorspronkelijk voor gevallen vrouwen, maar later voor dochters van vooraanstaande poorters).
Voor zover al niet eerder opgeheven, werden de kloosters na de Alteratie van Amsterdam (de keuze voor de Opstand) in 1578 door de stad geconfisqueerd, waarna een deel van de bezittingen in handen kwam van stedelijke instellingen als het Burgerweeshuis en het Leprozenhuis.
Extent
74 inventarisnummers (0.5 meter)
Abstract in Dutch
Deze collectie bevat charters betreffende de volgende Amsterdamse kloosters: - 1. Begijnhof. – 2 Clarissen. – 3. Kartuizers van St. Andries Ter zaliger haven. – 4. Minderbroeders-Observanten. – 5. St. Agnieten (Agnes). – 6. St. Catharina. – 7.St. Lucien. – (Lucia). – 8. St. Margriet (Margaretha). – 9. St. Maria Magdalena (op het Spui). – 10. St. Paulus. – 11. Overige instellingen. – 12. Particulieren. De meeste charters hebben betrekking op het transport van onroerend goed en renten, vaak in geval van intrede in een klooster en in één geval betreffende een geschil hierover. Andere hebben betrekking op de verlening van privileges aan kloosters, geschillen tussen kloosters, geschillen over de oprichting van kloosters en de disciplinering van de Derde Orde van St. Franciscus.
Abstract in English
This collection contains deeds of the following convents in Amsterdam: - 1. Beguinage. – 2 Clares. – 3. Carthusians of St. Andrew “Ter zaliger haven”. – 4. Franciscan Friars. – 5. St. Agnes’ Convent. – 6. St. Catharine’s Convent. – 7. St. Lucy’s Convent. – 8. St. Margaret’s Convent. – 9. St. Mary Magdalene’s Convent (at Spui). – 10. St. Paul’s Convent. – 11. Other institutions. – 12. Private persons. Most deeds refer to the transfer of real estate and loans, frequently in the event of admissions to a convent, and in one case regarding a resulting conflict. Other deeds refer to the granting of privileges to convents, conflicts between convents, conflicts about the creation of convents and the regulation of the Third Order of Saint Francis.
Arrangement
De stukken zijn per klooster chronologisch geordend.
Physical Location
Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere Collecties
Other Finding Aids
Klik hier voor de inventaris van de collectie.
Custodial History
Bij de opheffing van de Amsterdamse kloosters na de Alteratie van de stad in 1578 zijn hun archieven dikwijls in wanorde geraakt en vele stukken zijn toen en later afgedwaald en in particuliere handen gekomen.
Immediate Source of Acquisition
De collectie is waarschijnlijk tussen ca 1842 en 1847 door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde via koop of schenking verworven. Sinds 1876 berusten de charters in de UBL, toen de MNL haar literaire collecties in bruikleen overdroeg.
Accruals
Er worden geen toekomstige aanvullingen verwacht.
Separated Materials
Overige archivalia, waaronder charters, van de in deze inventaris voorkomende kloosters berusten in het Stadsarchief Amsterdam, en wel in het Archief van de Burgemeesters: charters afkomstig van kerken en kloosters, het Archief van het Burgerweeshuis en het Archief van het Begijnhof.
Bibliography
- Eeghen, I.H. van, Vrouwenkloosters en begijnhoven in Amsterdam van de 14e tot het eind der 16e eeuw. Amsterdam 1941.
- Kleyntjens S.J., Jos., ‘Stukken betrekking hebbende op oude kloosters in Amsterdam’, in: De Navorscher 66 (1917), pp. 210-223, 70 (1921), pp. 241-262, 71 (1922), pp. 54-78. Met fouten.
- Melker, B.R. de, ‘Burgers en devotie’, in: Marijke Carasso-Kok (red.), Geschiedenis van Amsterdam, I. Amsterdam 2004, pp. 251-311.
General
Het materiaal kan worden aangevraagd via de online catalogus. De stukken komen ter inzage op de Leeszaal Bijzondere Collecties.
Processing Information
In 2015 is een inventaris samengesteld.
- Title
- Collection guide of the collection of charters from Amsterdam convents (MNL) (1371 - 1704)
- Subtitle
- Collectie charters van Amsterdamse kloosters (MNL)
- Author
- Arend Pietersma, 2015
- Date
- 2016
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Code for undetermined script
- Language of description note
- Beschrijving is in het Nederlands.
Revision Statements
- 12 February 2016: latest update
Repository Details
Part of the Leiden University Libraries Archives & Collections Repository
Witte Singel 27
Leiden 2311 BG Netherlands
+31 71 527 2857
specialcollections@library.leidenuniv.nl