De bijzondere collecties van de Universitaire Bibliotheken Leiden herbergen een grote collectie alba amicorum of ‘vriendenboeken’, variërend van complete gebonden alba tot enkele losse bladen. Dergelijke alba werden aanvankelijk aangelegd om daarin bijdragen te verzamelen van studiegenoten en beroemde wetenschappers, en in mindere mate van familie, vrienden en kennissen. In die zin is het de voorloper van het modernere poëziealbum. Het vroegere album amicorum werd echter hoofdzakelijk gevormd in de academische sfeer en niet door jongedames.

Het fenomeen ontstond in de zestiende eeuw in universitaire kringen. Hoogleraren en studenten legden een album aan waarin bevriende collega’s en medestudenten desgevraagd een geleerde bijdrage als aandenken noteerden. Adellijke vrienden plaatsten ook wel geschilderde wapens en kunstzinnige vrienden soms fraaie tekeningen. Het genre was ontstaan in Duitsland maar sloeg rond 1560 ook aan in de Nederlanden. De oprichting van de Leidse universiteit in 1575 droeg sterk bij aan de introductie van het genre alhier. De universiteit trok grote aantallen buitenlandse studenten, waaronder uit Duitsland, die met hun album op pad gingen. Studenten reisden door Europa langs verschillende universiteiten om daar te studeren (peregrinatio academica) en lieten op verschillende plaatsen inscripties aanbrengen door beroemde hoogleraren en wetenschappers.

Het album amicorum bleef tot het midden van de zeventiende eeuw populair, daarna zakte de traditie even in. Pas rond het midden van de achttiende eeuw verwierf het album amicorum weer meer populariteit. Ook dan zijn de bezitters hoofdzakelijk studenten. Pas tegen het einde van de achttiende eeuw werd dit doorbroken en legden ook niet-studenten, onder wie vrouwen, een album aan. Na 1800 nam de interesse voor het album amicorum weer af. Zo zijn er twee bloeiperioden te onderscheiden, te weten 1560-1650 en 1750-1800. In de loop van de negentiende eeuw ontwikkelde het album amicorum zich tot het poëziealbum, dat vooral populair werd onder jongedames.