Scope and Contents
Studie van de fotografie richt zich doorgaans op de artistieke ontwikkeling van de foto-afdruk als kunstwerk of op de documentaire waarde van de foto als historische bron. Achter de productie van die foto ligt echter nog een andere geschiedenis: die van de ontwikkeling van de fotografische technologie. De collectie camera’s van de Universiteit Leiden beoogt de ontwikkeling van de fotografische apparatuur inzichtelijk te maken vanaf het vroegste begin tot nu.
In de collectie ligt een nadruk op de periode tot ca. 1960, met bijzonder veel in Nederland vervaardigde camera’s. Met uitzondering van de Dubroni-camera die is vervaardigd rond 1867, dateren de vroegste stukken uit de jaren tachtig van de negentiende eeuw, toen de eerste grootschalige camerafabrikanten hun producten op de markt brachten. Van het vroegste min of meer gestandaardiseerde cameratype, de opvouwbare houten ‘reiscamera’ met vast lensbord en beweegbaar staartbord, zijn enkele tientallen exemplaren aanwezig, waarvan een aantal in opmerkelijk goede staat. De opkomst van de amateurfotografie vanaf de jaren negentig van de negentiende eeuw is eveneens goed geïllustreerd; er zijn veel vroege Kodak-modellen aanwezig, evenals Duitse ‘detective’-camera’s, platenmagazijn-boxcamera’s en boxcamera’s voor rolfilm. In deze tijd werden ook in Nederland de eerste camerabouwers actief; de activiteiten van Loman, Brandsma en Schaap zijn goed vastgelegd. Lomans vroege reflexcamera en een aantal van zijn platencamera’s en handcamera’s zijn present, net als enkele van zijn prototypen (reflex, stereo reflex) en een uniek productiemodel stereo-reflexcamera. Voorts is er een exemplaar van Brandsma’s revolutionaire vouwbare reflexcamera. Een exemplaar van Van Albada’s groothoek-stereocamera, geproduceerd door Schaap, is samen met prototypen, ontwerpen en correspondentie bewaard.
De collectie omvat voorts een grote verscheidenheid aan modellen van de cameratypen die in de volgende periode op steeds grotere, industriële schaal werden geproduceerd: Europese klapcamera’s voor 9x12 cm platen en Amerikaanse klapcamera’s voor rolfilm, beide vooral populair vanaf de jaren tien van de twintigste eeuw. De opkomst van steeds kleinere en handzamere amateurmodellen in de jaren van het interbellum, wordt goed weergegeven, evenals het voortdurende bestaan van platencamera’s en box-reflexen voor de portret-, pers- en andere professionele fotografen. Nederlands fabrikaat bestaat in deze periode vrijwel niet en is dus ook niet in de collectie aanwezig.
De revolutie die eind jaren 1920 werd ingeluid door 35mm-film (‘kleinbeeld’) is gerepresenteerd met enkele vroege Leica’s, terwijl een aantal Rolleiflex-modellen samen met de premiumproducten van Zeiss en Agfa het professionaliseren van 120-formaat rolfilm weergeven. De overgang van functioneel ontwerp naar ‘design’ in de jaren 1930 is goed zichtbaar in zowel de Europese als Amerikaanse camera’s.
In de schaarste na de Tweede Wereldoorlog wisten een aantal Nederlandse camerabouwers kortstondig de cameramarkt te domineren. Aanwezig zijn de eenvoudige fabricaten van o.a. Tahbes, ReWo, Vena en Nefotaf. De explosie aan consumentenmodellen in de jaren 1950 is weerspiegeld in een grote variëteit aan box- en vouwcamera’s van Agfa, Kodak en vele kleinere fabrikanten. Professionele modellen zijn uit deze periode weinig vertegenwoordigd.
Van de periode vanaf de jaren 1960 omvat de collectie een beperkte selectie; zo zijn de typen van de 35mm spiegelreflex- en meetzoekercamera’s door enkele exemplaren vertegenwoordigd. Perscamera’s van na WOII zijn niet aanwezig. Wel maken consumentencamera’s van na 1960 nog met enkele 35mm-, 126- en Polaroidmodellen deel uit van de collectie.
Dates
- Creation: Circa 1867-heden
- Creation: Bulk 1890-1960
Conditions Governing Use
Regels die van toepassing zijn bij het raadplegen van dit materiaal kunnen worden gevonden op de website van de Universiteitsbibliotheek Leiden.
Enkele stukken zijn te groot om op de Leeszaal Bijzondere Collecties bekeken te kunnen worden. Voor bezichtiging van deze stukken dient contact opgenomen te worden met de conservator.
Biographical / Historical
De collectie is uit uiteenlopende bronnen afkomstig en voornamelijk in de vorm van kleine schenkingen of aankopen verworven. De twee grootste schenkingen zijn afkomstig van de Stichting ter Bevordering van de Amateurfotografie (ca. 360 stuks) en Maurits Muller Massis (ca. 70 stuks). De Stichting was een initiatief van de gehele Nederlandse fotobranche (o.a. importeurs en handelaars in lichtgevoelig materiaal en camera’s) om fotografie onder amateurs te bevorderen. Maurits Muller Massis (1899-1992) was een Amsterdamse boekverkoper die gedurende zijn leven veel populaire vormen van fotografie verhandelde en verzamelde (zie ook de Collection Maurits IJsbrand Dirk Muller Massis).
Extent
1000 items (circa)
Language of Materials
No linguistic content; Not applicable
Abstract in Dutch
De collectie camera’s is een deelverzameling van de collectie fotografica, welke op zijn beurt tot de collectie fotografie van de Universitaire Bibliotheken Leiden behoort. Waar de fotografiecollectie beoogt de artistieke ontwikkeling van de fotografie in het algemeen weer te geven, richt de fotograficacollectie zich op de ontwikkeling van de fotografische techniek: van fotocamera’s tot flitsers, statieven en doka-toebehoren. De collectie camera’s beoogt een overzicht te bieden van de cameraproductie vanaf het begin tot nu. De meeste gangbare cameratypen en fotografische technieken zijn vertegenwoordigd door een verscheidenheid aan modellen. Daarnaast zijn enkele hoogst zeldzame camera’s aanwezig van Nederlandse makelij (Loman, Brandsma, Van Albada’s stereocamera incl. prototypen) en camera’s die gemaakt en/of gebruikt zijn door toonaangevende Nederlandse fotografen zoals G.H. Breitner, L. Klaver, F.J. Rotgans en R. Swierstra. Enkele uitrustingen zijn compleet bij elkaar gebleven, inclusief accessoires en randapparatuur, en bieden inzicht in de wijze waarop de objecten in de praktijk werden gebruikt.
Abstract in English
The camera collection is a partial collection within the photographic technology collection, which in turn is part of the photography collection of Leiden University Libraries. Whereas the photography collection means to represent the artistic development of photography as a whole, the photographic technology collection is aimed at the development of technologies used to create photography, from cameras to flashes, tripods and darkroom equipment. The camera collection specifically aims to provide an overview of the production of cameras from their inception until now. Most common types of cameras and technologies are represented by a variety of models. A number of highly rare Dutch-manufactured cameras (Loman, Brandsma, Van Albada’s stereo camera with prototypes) is also present, next to cameras that were made and/or used by leading Dutch photographers such as G.H. Breitner, L. Klaver, F.J. Rotgans, and R. Swierstra. A number of kits have been preserved as a whole, including accessories and peripheral equipment, and offer an insight into the objects’ everyday use.
Physical Characteristics and Technical Requirements
De camera’s zijn met meerdere exemplaren in dozen verpakt; alle verpakkingsmateriaal is op maat en past precies. Voor het bekijken ervan geldt een kleine gebruiksaanwijzing. Sommige dozen hebben 2 ‘verdiepingen’. Indien men een camera op de onderste verdieping wenst te bekijken, dient men 1) de deksel van de doos plat op tafel te leggen; 2) de opstelling van de bovenste verdieping hierop ‘na te bouwen’ (dit gaat zeer gemakkelijk); 3) het gewenste exemplaar van de onderste verdieping te pakken zonder de opstelling verder te verschuiven of veranderen. Zo komt alles na afloop gemakkelijk weer op zijn plek terecht. Indien meerdere exemplaren uit dezelfde doos gepakt moeten worden, maak dan even een foto of aantekening van de opstelling, zodat de camera’s ook weer op de juist plaats terugkomen.
Physical Location
Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere Collecties
Other Finding Aids
Een deel van de camera's is in de catalogus beschreven. Een overzicht van alle camera's in de collectie is opvraagbaar bij de balie van de Leeszaal Bijzondere Collecties.
Custodial History
Toen het Prentenkabinet van de Universiteit Leiden in 1953 begon foto’s op te nemen in de collectie werd ook met het verzamelen van fotografica begonnen. De hoofdmoot van de collectie is gevormd door kleine, incidentele schenkingen, vaak uit de nalatenschap van fotografen of als toevoeging aan schenkingen van foto-afdrukken. In 1959 vond een schenking van enkele honderden stuks amateurcamera’s plaats door de Stichting ter Bevordering van de Amateurfotografie; deze ‘verzameling’ was afkomstig uit een inruilactie, waarbij consumenten korting kregen op de aanschaf van een nieuwe camera. In 1970 schonk Maurits Muller Massis een grote collectie fotografie en fotografica aan het Prentenkabinet, waar ook een kleine 70 stuks historische camera’s bij behoorden.
Immediate Source of Acquisition
Sinds 2002 zijn de collecties van het Prentenkabinet ingehuisd in de Universiteitsbibliotheek Leiden aan de Witte Singel, waar ze een onderdeel van de bijzondere collecties vormen.
Accruals
De collectie wordt incidenteel aangevuld met camera’s die onderdeel uitmaken van verzamelingen foto-afdrukken en/of archieven (verkregen t.b.v. de collectie fotografie). Hiernaast vindt gerichte acquisitie plaats om lacunes in de collectie op te vullen.
Existence and Location of Copies
Een deel van de collectie camera's is opgenomen in de collectie Photographica in Digital Collections.
Bibliography
- McKeown, J.M. & J.C. McKeown (ed.), Price Guide to Antique and Classic Cameras, Ninth Edition 1995-1996. Grantsburg 1994.
General
Het materiaal kan worden aangevraagd via de online catalogus, gebruik voor ongecatalogiseerde objecten de knop Request uncatalogued material. De stukken komen ter inzage op de Leeszaal Bijzondere Collecties.
- Title
- Collection guide of the camera collection (Circa 1867-heden)
- Subtitle
- Collectie camera's
- Author
- Maartje van den Heuvel en Ole Thijs
- Date
- 2020
- Description rules
- Describing Archives: A Content Standard
- Language of description
- Dutch; Flemish
- Script of description
- Latin
Repository Details
Part of the Leiden University Libraries Archives & Collections Repository
Witte Singel 27
Leiden 2311 BG Netherlands
+31 71 527 2857
specialcollections@library.leidenuniv.nl